Database / Apidae / Apis (Apis s.str.) mellifera
ผึ้งพันธุ์ (European Honey bees)
Apis (Apis s.str.) mellifera Linnaeus, 1758
All images are from GBIF dataset: Database and digitization of bees in Thailand. (licensed under http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/)
ข้อมูลทางอนุกรมวิธาน
Order: Hymenoptera
Family: Apidae
Tribe: Apini
Genus: Apis
Subgenus: Apis s.str.
Specific epithet: mellifera
Authorship: Linnaeus, 1758
Scientific Name: Apis (Apis s.str.) mellifera Linnaeus, 1758
ข้อมูลเบื้องต้น : ผึ้งพันธุ์จัดอยู่ในกลุ่มของผึ้งที่ทำรังในพื้นที่ปิด (cavity-nesting bees) มีการสร้างรังเช่นเดียวกับในผึ้งโพรง ผึ้งพันธุ์เป็นผึ้งให้น้ำหวานที่มีถิ่นกำเนิดจากทางยุโรปและเป็นที่รู้จักมากที่สุด เพราะเป็นผึ้งที่สามารถนำมาเลี้ยงในเชิงอุตสาหกรรมและให้ผลผลิตโดยเฉพาะน้ำผึ้งได้เป็นจำนวนมาก รวมถึงสามารถปรับตัวได้ดี ผึ้งพันธุ์จึงเป็นผึ้งที่ถูกนำมาเลี้ยงในอุตสาหกรรมทั่วโลก และใช้เป็นตัวช่วยผสมเกสรให้ตามสวนต่าง ๆ สำหรับในประเทศไทยนิยมใช้ผึ้งพันธุ์ในการผสมเงาะ ลิ้นจี่ ลำไย และทานตะวัน
ลักษณะเด่น : ผึ้งพันธุ์เป็นผึ้งสกุล Apis ที่มีขนาดกลาง ใหญ่กว่าผึ้งมิ้มแต่เล็กกว่าผึ้งหลวง ขนาดตัวของผึ้งงาน (worker) ยาวประมาณ 1–1.5 เซนติเมตร ขณะที่เพศผู้ (drone) และนางพญา (queen) จะมีขนาดใหญ่กว่า ลักษณะเด่นคือปีกคู่หลังที่ไม่มีเส้น Distal abscissa ปรากฏต่อจากปลายเส้น vein M ส่วน scutum มีสีน้ำตาลอ่อนจนถึงดำ โครงสร้างเหล็กในมีส่วนของ stylet ที่มีหนามยื่นออกจำนวน 2–4 คู่ เพศผู้ไม่มีส่วนยื่น (basitarsal process) ออกมาจากส่วน basitarsus ของขาหลัง และเนื่องจากความนิยมในการนำมาเลี้ยงทำให้เกิดการพัฒนาสายพันธุ์ที่หลากหลายเพิ่มเติมจากธรรมชาติ สายพันธุ์ที่เด่นได้แก่
• Apis mellifera mellifera (Dark bees) เป็นผึ้งพันธุ์ของยุโรปตอนเหนือ มีสีเข้ม มีขนาดใหญ่ มักถูกนำไปผสมข้ามพันธุ์กับพันธุ์อื่นๆ
• Apis mellifera lingustica (Italian bees) หรือผึ้งพันธุ์อิตาเลียนสีเหลือง เป็นพันธุ์ที่นิยมเลี้ยงกันทั่วโลกรวมถึงในประเทศไทย มีความดุร้ายน้อยกว่าสายพันธุ์อื่น
• Apis mellifera carnica (Carniolans bees) หรือผึ้งพันธุ์คานิโอลานส์ มีสีค่อนข้างดำ เป็นพันธุ์ที่ได้รับความนิยมเช่นกัน
• Apis mellifera caucasica (Caucasians bees) หรือผึ้งพันธุ์คอเคเซียน นิยมเลี้ยงแถบรัสเซียและจีนทางตอนเหนือ
• Apis mellifera scutellata (Africa bees) หรือผึ้งแอฟริกา เคยถูกนำเข้าไปยังแถบอเมริกาใต้แต่เกิดการแพร่กระจายผสมกับสายพันธุ์ท้องถิ่น จึงสร้างความเสียหายต่อวงการเลี้ยงผึ้งและระบบนิเวศน์อย่างมากเนื่องจากความดุร้าย
รหัสพันธุกรรม : -
การกระจายพันธุ์ : มีจุดกำเนิดจากทางทวีปยุโรป แต่ปัจจุบันมีการแพร่กระจายไปทั่วโลกเนื่องจากการนำไปใช้เลี้ยงในเชิงอุตสาหกรรม ยกเว้นในบริเวณที่มีอากาศหนาวเย็นมากจนเกินไปอย่างบริเวณที่ใกล้กับขั้วโลก เช่น กรีนแลนด์ ทางตอนเหนือของประเทศแคนาดาและรัสเซีย เป็นต้น
เอกสารอ้างอิง :
สิริวัฒน์ วงษ์ศิริ, สุรีรัตน์ เดี่ยววาณิชย์. 2555. ชีววิทยาของผึ้ง พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
Engel, M. S. 2001. The honey bees of Thailand (Hymenoptera: Apidae). Natural History Bulletin of the Siam Society 49(1): 113 –116.
Jayasvasti, S. & S. Wongsiri. 1993. Scanning electron microscopy analysis of honey bee - stings of six species (Apis florea, Apis dorsata, Apis cerana, Apis koschevnikovi, Apis florea, and Apis andreniformis). Honeybee Science 14: 105–109.
ผู้เขียนบทความ : Chawatat Thanoosing (2021)
แผนที่แสดงพิกัดของตัวอย่างผึ้งในฐานข้อมูล :